Nederlandstalige boeken hebben aandacht nodig
Stop de dalende verkoop van Nederlandstalige boeken, zorg voor meer aandacht voor literatuur. Dat is de enige manier om de trend te keren van de donderdag gepresenteerde CPNB-cijfers, vindt de Auteursbond, de belangenvereniging voor schrijvers en vertalers met 1750 leden.
In 2022 is 10% minder Nederlandstalige fictie verkocht. Eén op de vijf boeken wordt inmiddels in een andere taal dan het Nederlands aangeschaft. Als deze trends doorzetten, krijgen lezers steeds minder keuze in hun eigen taal en verliezen makers hun publiek. Dat is ook een zorgelijke ontwikkeling voor uitgevers, boekhandelaren, bibliotheken en anderen in het boekenvak.
De dalende verkoopcijfers van Nederlandstalige boeken in het algemeen en Nederlandstalige fictie in het bijzonder zijn geen natuurlijk fenomeen, maar mede het gevolg van decennialang cultureel afbouwbeleid en verschraling van het literatuuronderwijs. Bezuinigingen op de literaire infrastructuur, van literaire festivals en literaire tijdschriften tot bibliotheken, hebben geleid tot een kaalslag. Terwijl die infrastructuur niet alleen van essentieel belang is om de Nederlandstalige literatuur te laten bloeien, maar ook om die te laten groeien door nieuwe, diverse stemmen een kans te geven een groter publiek te bereiken.
De verschraling van het lees- en literatuuronderwijs draagt bij aan de trend van ontlezing. Het is in dat kader extra betreurenswaardig dat de aandacht voor (Nederlandse) boeken afneemt in kranten, radio, televisie en andere media. Hoe langer deze ontwikkelingen voortduren, hoe duidelijker die zijn terug te zien in de cijfers (en niet alleen in de cijfers).
Fictie bevraagt de werkelijkheid
Gustaaf Peek, romanschrijver en bestuurslid van de Auteursbond: ‘In een vrije samenleving is kunst de kanarie in de kolenmijn. Fictie bevraagt de werkelijkheid, maar de ruimte voor fictie krimpt. Willen we dat als samenleving? Een kentering is alleen mogelijk door politieke wil en politiek beleid. Aandacht ontstaat niet vanzelf, die creëer je. Aandacht genereert aandacht.’
Anne Marie Koper, vertaler en voorzitter van de sectie Vertalers van de Auteursbond: ‘De dominantie van het Engels gaat al jaren ten koste van andere talen, zoals Frans en Duits, maar nu zie je dat ook het Nederlands in de verdrukking komt. De oververtegenwoordiging van het Engels leidt niet tot verbreding maar tot versmalling.’
De muziekwereld toont dat het anders kan, ziet Gustaaf Peek: ‘Nederlandstalige muziek is al jaren onverminderd populair in uiteenlopende genres; van pop tot hiphop en concurreert met Engelstalige muziek. Daar zie je terug wat je kunt bereiken met aandacht. Dat kan met boeken ook gebeuren.’
Keer de trend
BookTok laat zien dat jongeren willen lezen, maar voor het vak Nederlands en Literatuuronderwijs voelen zij vaak weinig enthousiasme. Daar liggen dus kansen. Help docenten door het vak Jeugdliteratuur weer verplicht te stellen op de pabo. Laat literatuuronderwijs over verbeelding gaan in plaats van over ontleden.
De Auteursbond roept makers, lezers en beslissers op: Wees trotser op onze taal! Er zijn 24 miljoen Nederlandstaligen, dat aantal moedertaalsprekers is gelijk aan het Deens, Noors en Zweeds samen.
De Nederlandse literatuur is springlevend en veelzijdig. Ze verdient zoveel meer dan de CPNB-cijfers weergeven.