Scholen willen eigen lesmateriaal maken, zet educatief auteurs niet buiten spel
De pas opgerichte coöperatie Neon wil met leraren, scholen en schoolbesturen zelf schoolboeken schrijven en uitgeven. Wij educatief auteurs zijn sceptisch over dit plan. Educatief auteur is een specialistisch vak dat niet door willekeurige docenten kan worden uitgeoefend. Ook vragen wij ons af wat deze methode doet voor de werkdruk in het onderwijs.
‘Dunnere boeken en dikkere docenten’: dat is het streven van de gloednieuwe coöperatie Neon (Nederlands Onderwijsinstituut). Wat precies de dikte van de docenten bepaalt, wordt niet helemaal duidelijk. Zo is er meer dat nog niet duidelijk is, en een ‘eerst zien dan geloven’ lijkt een goede eerste stap, in plaats van kritiekloze aandacht en zendtijd voor een nieuw initiatief.
De coöperatie laat vanaf volgend jaar lesmateriaal maken door leerkrachten en docenten uit het basis- en voortgezet onderwijs. Daarmee wil de uitgeverij docenten meer zeggenschap en vrijheid geven in het door hen gebruikte lesmateriaal – of zoals dat in uitgeverstermen heet: ‘de regie weer aan de leerkracht geven’. Verder willen ze uitsluitend werken met wetenschappelijke inzichten. Niets nieuws onder de zon daar, want lesmateriaal wordt over het algemeen ontwikkeld op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten en de laatste richtlijnen vanuit de overheid.
Neon heeft geen winstoogmerk. Dit moet een einde maken aan de blijkbaar breed gevoelde aversie die docenten en schoolbesturen hebben tegen de gevestigde uitgeverijen en lesmethoden. Het is ontegenzeggelijk een bijzondere en interessante ontwikkeling binnen de educatieve uitgeefwereld. Maar is het ook een meesterlijke zet? En leidt dit tot ‘beter en duurzamer’ lesmateriaal?
Dit plan doet ons denken aan de enthousiaste lancering van ‘Wikiwijs’, zo’n vijftien jaar geleden, waar elke docent zijn of haar lesmateriaal gratis kon uploaden, lesboeken niet meer nodig zouden zijn en iedereen op maat gemaakt gratis lesmateriaal kon gebruiken. Wikiwijs? Ooit van gehoord? Waarschijnlijk niet, want hoewel de websites nog in de lucht zijn, wordt dit online platform nauwelijks gebruikt. Het maken van een lesmethode is namelijk iets anders dan een verzameling leuke, losse lesjes.
Specialisme: educatief auteur
Educatief auteurs ontwikkelen het meeste van het lesmateriaal dat op de scholen wordt gebruikt. Zij schrijven leerteksten, opdrachten, bedenken liedjes, werkvormen, schrijven kennis specifiek voor de doelgroep, ze ondersteunen leerkrachten en docenten met handleidingen en artikelen, zij houden vakliteratuur bij en verdiepen zich in de klassenpraktijk. Ze werken volgens leerlijnen die voldoen aan de eisen die de overheid aan het lesmateriaal stelt, zoals de kerndoelen en de SLO-leerlijnen. Schrijven doen zij meestal in opdracht van educatieve uitgeverijen, bijgestaan door vakdidactici en andere wetenschappers. Het is gevarieerd en complex werk. Tussen idee en de laatste punt van de kopij van een methode zitten zeker vier jaar.
Lesgevers
Leerkrachten en docenten geven les. Ook dat is een vak, waarin naast kennisoverdracht ook aandacht is voor persoonlijke ontwikkeling van de leerling. De relatie met de kinderen en de klas vormt een belangrijk onderdeel daarvan. Docenten zetten lesmateriaal niet klakkeloos in, maar zij passen het materiaal aan, slaan delen over, voegen zaken toe, en zorgen er zo voor dat het materiaal geschikt is voor hun klassenpraktijk. Zo groeien de leerlingen groeien als persoon, als sociaal wezen en met kennis en vaardigheden die zij nodig hebben om een volwaardig burger te zijn.
Wat vinden docenten er eigenlijk van?
Dat schoolbesturen liever de kosten verlagen begrijpen we. Maar wat vinden de gebruikers van het lesmateriaal er eigenlijk van? Moeten docenten en leerkrachten veel tijd stoppen in het aanpassen van het materiaal? Worden de boeken inhoudelijk beter? We vrezen een terugkeer naar het directe instructiemodel (www.neon.nl) zoals in de oude tijd van gedachteloze invuloefeningetjes en opdrachten. Daarbij wordt niet naar inzicht gevraagd, maar alleen kennis gereproduceerd.
Wij zijn benieuwd
Wij zullen als educatief auteurs deze ontwikkelingen uiteraard op de voet volgen. Neon wil betere en duurzamere boeken maken dan tot nu toe gebeurt. Dat willen ze doen met de 45 nieuwe auteurs die ze op dit moment in dienst willen nemen. Maar zoals niet elke profvoetballer een uitstekende coach of technisch adviseur is, is ook niet elke docent een goede schrijver. De educatief auteurs zijn zeker niet tegen nieuwe initiatieven, maar een voorzichtig ‘eerst zien dan geloven’ is verstandiger dan de leerlingen en docenten in een onzeker experiment te storten.
Wilma van den Akker, Hubertine van den Biggelaar, Irene Campfens, Karin Janssen en Manon Müller-Jansen, bestuursleden sectie Educatief Auteurs van de Auteursbond