Waarom keert Lira geen leenrechtvergoeding uit voor digitale audioboeken?

De wettelijke regeling ten aanzien van het leenrecht regelt het collectief innen en uitbetalen voor het uitlenen van werken. In die regeling wordt uitgegaan van het uitlenen van fysieke exemplaren, zoals boeken en cd’s*. Vergoedingen daarvoor kunnen dus op grond van de wet collectief worden geïnd en uitgekeerd. In gevallen die buiten deze regeling vallen, is het in principe aan partijen om onderling afspraken te maken over de vergoeding voor het uitlenen. Het is dan aan de auteur om met de uitgever afspraken te maken over een vergoeding in ruil voor de toestemming om het werk uit te exploiteren, en aan de uitgever om weer verdere afspraken te maken met de bibliotheken over toestemming voor uitleen en de vergoeding daarvoor.

In 2016 is er een uitspraak gedaan door het Europese Hof voor Justitie op basis waarvan het ook mogelijk werd om e-boeken onder deze wettelijke regeling te laten vallen, maar alleen als één ingekocht e-boek aan maar één persoon tegelijk wordt uitgeleend. Eén ingekocht exemplaar aan meerdere mensen tegelijk uitlenen, was dus (onder de wettelijke collectieve regeling) niet toegestaan. Om dit (collectief innen en uitbetalen van vergoedingen voor het uitlenen van e-boeken aan meerdere mensen tegelijk) toch mogelijk te maken, is een convenant gesloten. Bij het sluiten van dit convenant is ook de Auteursbond betrokken (en ondertekenaar) geweest.

Dit convenant ziet echter niet op audioboeken. De Auteursbond ziet dit als een probleem en wenst (en zet zich in voor) een uitbreiding van het convenant naar audioboeken. Bij de evaluatie van het convenant is dit ook expliciet als verbeterpunt aangedragen.

Vooralsnog betekent dit dat je met de uitgever zelf afspraken moet maken over de vergoeding die u voor de exploitatie van digitale audioboeken – het uitlenen daarvan daarbij inbegrepen – ontvangt. In het modelcontract zijn hier ook bepalingen over opgenomen, zoals in art. 10 lid 1, waarin de schrijver een royaltypercentage ontvangt voor de exploitatie van een digitaal luisterboek.

*voor audioboeken die op cd worden uitgeleend, kan op grond van de wet dus wel collectief worden geïnd en uitbetaald

Kun je je reprorechtvergoedingen overdragen aan de uitgever?

De reprorechtvergoedingen die worden geïnd op basis van de wettelijke regeling (fotokopiëren) moeten door de uitgever aan de auteurs worden doorbetaald. Deze doorbetalingsverplichting voor uitgevers geldt ook voor reprorechtvergoedingen voor het digitale hergebruik, dit op basis van afspraken tussen rechthebbendenorganisaties. Van je reprorechtvergoedingen kan je geen afstand doen, en een uitgever mag dit niet contractueel van je vragen. Het is dus onrechtmatig wanneer een uitgever alternatieve bestedingsdoelen voorstelt: je reprorechtvergoedingen mogen niet worden aangewend voor de zomerbarbecue.

Welke reprorecht regelingen zijn er gesloten binnen de onderwijssector?

In de ene onderwijssector wordt meer gekopieerd uit kranten, tijdschriften en boeken dan in de andere. Onderzoeksbureau Kantar Public doet onderzoek naar het kopieergedrag in het onderwijs. Dit onderzoek vormt de basis van de afkoopregelingen die Stichting Reprorecht treft met de koepelorganisaties van het onderwijs. Deze regelingen besparen onderwijsinstellingen administratieve rompslomp.

Je kunt hier meer informatie vinden over hoe de verschillende regelingen binnen de onderwijssectoren werken.

Thuiskopie

De naam zegt het al: de thuiskopieregeling is er voor het thuisgebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal. De ratio achter de regeling is dat bijv. de schrijver van een boek dat wordt gekopieerd daarvan schade ondervindt, omdat dat boek niet meer zal worden gekocht of geleend via de bibliotheek. De schrijver wordt daarvoor financieel gecompenseerd.

Iedereen mag voor eigen oefening, studie en gebruik een kopie maken van een boek, een film of een liedje. Dit gebeurde veelal op cassette- of videobanden of op papier. Door technologische ontwikkelingen zijn de mogelijkheden voor het kopiëren van auteursrechtelijk materiaal de afgelopen jaren behoorlijk toegenomen. Het wordt voor consumenten steeds gemakkelijker om bestanden digitaal te kopiëren.

Voor kopieën op dvd’s, smartphones, e-readers en harde schijven dient een kleine vergoeding te worden afgedragen aan de rechthebbende (de maker(s), uitvoerend kunstenaar(s) en/of uitgever of producent). De thuiskopieheffing wordt door de consument betaald bij aanschaf van een apparaat dat geschikt is om (o.a.) auteursrechtelijk werk op te slaan.

De thuiskopieregeling is vastgelegd in de Auteurswet. De hoogte van de tarieven wordt bepaald door de Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoedingen (SONT). Stichting de Thuiskopie verdeelt de thuiskopievergoedingen via de verdelingsorganisaties onder de auteursrechthebbenden. Schrijvers en vertalers van romans of scenario’s ontvangen hun rechtmatige vergoedingen via Stichting Lira.

De Auteursbond heeft twee afgevaardigden in het bestuur van Stichting de Thuiskopie, samen met de regisseurs (DDG) en de journalisten van de NVJ. De afgevaardigden zetten zich in voor een eerlijk deel van de beschikbare gelden voor schrijvers en vertalers.

Meer informatie over Stichting de Thuiskopie.

Leenrecht

Sinds halverwege de jaren 90 is in de Auteurswet geregeld dat schrijvers en vertalers een vergoeding dienen te ontvangen voor de uitlening van hun boeken via de bibliotheek. In 1996 werd Stichting Leenrecht aangewezen om de vergoedingen voor het uitlenen door openbare bibliotheken te incasseren. De stichting incasseert de vergoedingen rechtstreeks bij de openbare bibliotheken. Jaarlijks worden vervolgens die leenrechtvergoedingen aan de rechthebbenden uitgekeerd. Dat gebeurt via zogenaamde verdeelorganisaties. Schrijvers en vertalers van boeken ontvangen hun rechtmatige vergoedingen via Stichting Lira.

Geconstateerd is dat de leenrechtafdracht de afgelopen jaren stevig is gedaald. Er is door het Ministerie van OC&W onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren naar de daling en een aantal factoren die daarop mogelijk van invloed zijn. De Auteursbond is daar nauw bij betrokken. Actuele informatie staat bij nieuws. Ook vindt u hier ons Position Paper Leenrecht (juni 2016).

Eind 2016 deed het Hof van Justitie van de EU uitspraak inzake VOB-Stichting Leenrecht. In de uitspraak stelt het Hof dat het wettelijke leenrecht ook van toepassing is op het uitlenen van ebooks via het one-copy-one-user model.

In de praktijk vindt het uitlenen van ebooks plaats via Bibliotheek.nl in het one-copy-multiple-user model. De KB koopt de boeken in voor deze dienst. De betrokken partijen, waaronder de Auteursbond, overleggen over de uitwerking van dit arrest op de Nederlandse uitleenpraktijk.

De Auteursbond heeft twee afgevaardigden in de Sectie Geschriften van Stichting Leenrecht.

Lees meer over Stichting Leenrecht