Prinsjesdag en daarna: gure tegenwind voor auteurs

Miro Lucassen, voorzitter Auteursbond
1 oktober 2024

Met cultuur voelt het kabinet-Schoof zich niet merkbaar verbonden. Er breken magere jaren aan voor alle makers, niet alleen als gevolg van de btw-verhoging van 9 naar 21 procent. Misschien mogen de pretparken, circussen en bioscopen opgelucht zijn met hun uitzonderingspositie. In een wantrouwende bui vraag ik me dan wel af of die Haagse clementie ook geldt voor filmhuizen.
Zelden waren cultuur en sport zo innig met elkaar verbonden als tijdens de btw-protesten rond Prinsjesdag en de algemene beschouwingen. Helaas wisten we met redelijke argumenten, onderbouwde berekeningen en een mega-kassabon niets concreets te bereiken. Liever deze btw-ingreep dan lucratieve belastingafspraken met het internationale bedrijfsleven aanpassen of het tarief van de vermogensbelasting verhogen. Onbewogen hield de coalitie der onbarmhartigen vast aan maatregelen die de kwaliteit van leven aantasten. Nu en in de toekomst, door ook het mes te zetten in wetenschap en onderwijs. Mijn sombere voorspelling: dit zal leiden tot een kenniscrisis voor de opvolgers van team-Schoof.

Creatieve motivatie

Is het nu onze tijd om de cultuurcrisis uit te roepen? Laat maar zitten, dat maakt op dit moment geen indruk. Bovendien gaan creatieve makers bij tegenwind vrijwel altijd door, ook al verdienen ze geen droge boterham aan hun mooiste prestaties.
Helaas begrijpen de knopentellers in het kabinet helemaal niets van creatieve motivatie. Minister van Financiën Eelco Heinen maakte dit opgewekt duidelijk in gesprek met Radio 1, na te lezen bij Cultuurpers. Kort samengevat: dat de overheid straks 21 procent en schrijvers slechts 10 procent ontvangen van de verkoopprijs van hun boek is eigen schuld. Moeten we maar beter onderhandelen met onze uitgevers. Ook al is bij hen de marge ook zo’n 10 procent. Gemiddeld hè, precies de reden dat in ons modelcontract met de uitgevers staat dat de vergoeding voor de auteur omhoog gaat bij verkoop van hogere oplages. In termen van de minister: een bonus. Al ken ik geen schrijver die hier trots met het getal 21 procent kan zwaaien.

Onze koopkracht blijft dalen

Er zijn meer actuele zorgen. Na Prinsjesdag werkt de Auteursbond onze indexeercalculator bij, het gereedschap waarmee je direct ziet of je tarief omhoog moet om de boodschappen te blijven betalen. Er zit al twee jaar een verontrustende trend in de achterliggende CBS-cijfers. De gemiddelde koopkracht van zelfstandigen, en dat zijn auteurs, daalt sinds 2022. In dat jaar kon je nog troost putten uit de situatie van werknemers, die door de hoge inflatie ook inleverden. Maar in 2023 staan de werknemers alweer in de plus, terwijl de zelfstandigen nog meer verliezen.
Er staat nog meer vermagering op de agenda. Heb je voldoende inkomen uit het auteurschap en andere zelfstandige werkzaamheden om inkomstenbelasting te betalen? Dan heb je dit jaar en in 2025 last van de fiscale maatregelen die de aantrekkingskracht van zzp-werk moeten verminderen. Zowel de MKB-winstvrijstelling als de zelfstandigenaftrek gaan omlaag. Zakelijk gezien moet je dat goed zien te maken met hogere tarieven voor je werk. Alleen de inflatiecorrectie is niet genoeg. Je weet zelf hoe lastig het is om die elementaire verhoging voor elkaar te krijgen. Ook daarbij is de btw-verhoging trouwens niet behulpzaam: de royalty’s voor boeken worden berekend over de verkoopprijs exclusief btw. Stel dat je uitgever beslist om de verkoopprijs niet te verhogen, dan gaan je royalty’s automatisch omlaag.

Wat nu?

Hoop sterft als laatste, dus blijf met opgeheven hoofd schrijven, lezingen houden, media-optredens houden en signeren waar dat kan. Fiscale maatregelen voor zeer specifieke doelgroepen zijn berucht lastig om te zetten in wetgeving. In samenwerking met de Creatieve Coalitie blijft de Auteursbond zich inzetten voor een goed cultureel klimaat. Daar kunnen we al onze zakelijke kennis en creativiteit voor inzetten. Ik noem maar wat: een boekencircus, zou dat onder het lage btw-tarief blijven vallen?