Wat kun je als auteur zelf doen om je werk te beschermen tegen onrechtmatig gebruik door AI?

Voor het trainen van AI-diensten is toegang tot je werk nodig. Hoe beter AI wordt, hoe moeilijker het voor menselijke makers wordt om concurrerend te blijven of invloed uit te oefenen op het eindresultaat.

• Voorkom dat je uitgever jouw werk beschikbaar maakt voor de training van AI. Zorg ervoor dat je contract een clausule bevat waardoor dit zonder jouw toestemming niet mogelijk is.
  Bijvoorbeeld:
  “De [uitgever] mag het werk niet zonder mijn voorafgaande schriftelijke toestemming gebruiken of toegankelijk maken op een manier die kan bijdragen aan het trainen van AI.”
• Heb je al een contract zonder AI-bepaling? Vraag je uitgever om schriftelijk te bevestigen dat jouw werk niet zonder jouw voorafgaande schriftelijke toestemming wordt gebruikt of toegankelijk gemaakt op een manier die kan bijdragen aan het trainen van AI.
• Je uitgever kan ook garanties van jou vragen over het al dan niet gebruiken van AI bij bijvoorbeeld een eerste concept of een ruwe vertaling. Transparantie is in ieders belang om de authenticiteit en originaliteit van menselijke makers te beschermen.

Een opt-out is een uitdrukkelijk rechtenvoorbehoud waarbij de rechthebbende, bijvoorbeeld de auteur, aangeeft dat hij niet wil dat zijn werk gebruik wordt om AI te trainen.

De Auteurswet kent twee bepalingen rondom tekst- en datamijnen (tdm), dus schrapen voor AI-training. Op grond van die bepalingen is tdm ten eerste geoorloofd door onderzoeksorganisaties en cultureel erfgoedinstellingen voor wetenschappelijk onderzoek. En ten tweede is het toegestaan voor andere doeleinden, waaronder commerciële doeleinden, tenzij de maker gebruik maakt van een zogenaamde opt-out.

De European Writers Council (EWC) stelt echter dat de tdm-bepalingen überhaupt niet van toepassing zijn wanneer het gaat om schrijfbots. Reproductie in het kader van tdm mag: alleen in speciale gevallen, zonder dat dit de normale exploitatie van het bestaande werk in de weg staat, én de legitieme belangen van de maker niet worden geschaad. Bij schrijfbots is daar geen sprake van, zo redeneert de EWC.

Over hoe de opt-out precies werkt, bestaat nog veel onduidelijkheid. De maker moet zijn bezwaren ‘op passende wijze’ kenbaar maken. Volgens de wet is daar in ieder geval sprake van bij ‘machinaal leesbare middelen’. Daarmee wordt gedoeld op een code in de opbouw van bijvoorbeeld een website (zie punt 3: Bescherm je website). In de praktijk honoreert de schrijfbot die code echter vaak niet bij het schrapen van de website. Desalniettemin is het aan te raden om bij je uitgever aan te dringen op het aanbrengen van een opt-out.

Veel generatieve AI-systemen worden getraind met gegevens die door automatische software van openbare websites worden ‘gescrapet’.

Als je niet wilt dat jouw werk op deze manier wordt gebruikt, maak dit dan expliciet duidelijk op je website en eventueel in je e-mailhandtekening. Bijvoorbeeld door in de gebruiksvoorwaarden van je site op te nemen dat je geen toestemming geeft voor tekst- en datamining. Dit voorkomt niet dat je werk alsnog onrechtmatig wordt gescrapet, maar het geeft een signaal dat je het gebruik ervan zonder toestemming niet accepteert.

Sommige AI-ontwikkelaars, waaronder OpenAI (ChatGPT), Google (Bard) en Common Crawl (CCBot), bieden de mogelijkheid om een website uit te sluiten van gebruik in hun systemen.

Om dit te activeren, vraag je je webdesigner om de volgende regels toe te voegen aan het robots.txt-bestand van je website:

User-agent: GPTBot
Disallow: /

User-agent: CCBot
Disallow: /

Helaas geldt dit niet voor materiaal dat al is gescrapet, en omdat deze regels slechts verzoeken zijn (geen harde blokkades), is niet zeker in hoeverre ze worden nageleefd

Controleer de voorwaarden en privacy-instellingen van cloudservices die je gebruikt om je werk op te slaan of te bewerken en schakel indien mogelijk AI-analyse uit. Sommige diensten behouden zich standaard het recht voor om je tekst en afbeeldingen te analyseren voor ontwikkelingsdoeleinden. Dit kan, zonder expliciete vermelding, betekenen dat je werk wordt gebruikt om AI te trainen.

Zo introduceerde Adobe in 2022 een instelling voor Content Analysis in zijn Creative Cloud en Document Cloud-services, waarmee het toestemming krijgt om opgeslagen werken te gebruiken voor de ontwikkeling van generatieve AI-producten.

Als je afbeeldingen voor je werk gebruikt, controleer dan de herkomst en hoe ze gemaakt zijn. Veel beeldbanken zoals Adobe Stock en Shutterstock tonen standaard AI-gegenereerde beelden naast door mensen gemaakte afbeeldingen en bieden tools voor tekst-naar-beeld generatie. Meestal kun je AI-gegenereerde beelden uitsluiten via een filter zoals “Exclude generative AI from results”.

Als je samenwerkt met een ontwerper – bijvoorbeeld voor een boekomslag – geef dan een duidelijke instructie dat er geen AI-gegenereerde beelden gebruikt mogen worden.

Wil je weten of jouw werk is gebruikt om AI te trainen? Gebruik onze handleiding en laat ons weten wat je hebt gevonden.

Op de website van The Atlantic kun je controleren of jouw werk voorkomt in de AI-database ‘Books 3’. Helaas dekt deze website nog niet alle databases van alle AI-systemen. Wanneer jouw werk niet op die website te vinden is, sluit dit dus niet uit dat geen enkel AI-systeem jouw werk heeft gebruikt.

Wees je ervan bewust dat veel AI-systemen zijn getraind met illegaal verkregen materiaal. Gebruik AI alleen als hulpmiddel na een zorgvuldige afweging van wat AI van jou leert in ruil voor wat het jou biedt.

• Controleer altijd de feitelijke juistheid van AI-gegenereerde output.
• Wees transparant als je AI gebruikt in je werk.
• Controleer de gebruiksvoorwaarden van AI-systemen; veel AI-tools claimen rechten op ingevoerde content.

Denk na voor je teksten invoert in het AI-systeem en check de algemene voorwaarden.

De algemene voorwaarden van de meest gebruikte softwareleveranciers bevatten clausules die hen toestemming geven om tekst, beeld en andere inhoud te kopiëren, opslaan, reproduceren en te gebruiken voor de optimalisatie of verdere ontwikkeling van AI, inclusief generatieve AI. Dit is niet toegestaan volgens het Europese auteursrecht en de Privacywetgeving, maar opt-out is vaak moeilijk tot onmogelijk gemaakt. Als je toestemming weigert, beperken Microsoft, Adobe, Apple, Google, Meta en vele anderen vaak de volledige functionaliteit van hun software. Controleer de software die je gebruikt daarom goed zodat je niet onbewust een achterdeur opent die toegang biedt tot je werk en andere gevoelige zakelijke informatie.

Ook vertalers moeten zich houden aan de opt-out voor tdm of voor generatieve AI en mogen geen teksten uploaden naar niet-veilige machinevertalingssoftware zonder medeweten of toestemming van de auteur of rechthebbende.

AI-bedrijven hebben hun bots meestal getraind zonder toestemming van de rechthebbenden. We raden je dan ook ten stelligste af om door AI gegenereerde teksten en beelden zomaar over te nemen. Door gebruik van schrijfbots kun je onbedoeld inbreuk maken op de auteursrechten van collega-auteurs. Check dus altijd de gebruikersvoorwaarden van het AI-systeem met betrekking tot de vrijwaring van inbreuken.

De output van generatieve AI wordt niet beschermd door het auteursrecht. Als je AI gebruikt om iets te creëren bezit je dus geen auteursrecht op deze creatie. In Europa kunnen momenteel alleen natuurlijke personen originele werken creëren, en AI-tools niet.

Ik gebruik AI als hulpmiddel. Is mijn werk dan wel auteursrechtelijk beschermd?

Gebruik je AI-tools als hulpmiddel om werk te maken dat je auteursrechtelijk beschermd wilt hebben? Wees je er dan van bewust dat nog niet vaststaat hoe ‘AI-assisted-’werk auteursrechtelijk geregeld is. Houd de volgende richtlijnen aan: pas de output voldoende aan door vrije en creatieve keuzes te maken en je persoonlijke stempel toe te voegen. Bijvoorbeeld door creatieve prompts te formuleren, nieuwe elementen toe te voegen, delen te verwijderen, of creatieve nabewerking toe te passen. Door je eigen creativiteit te gebruiken om de AI-creatie te bewerken en te verbeteren, zou je eventueel als auteur van het eindresultaat kunnen worden bestempeld.

Vergeet niet om bewijs van je creatieve ingrepen te bewaren! Dit heb je mogelijk nodig om je auteursrecht op een dag te bewijzen. Welke menselijke bijdrage daarvoor vereist is? Dit debat zal in de toekomst verder moeten worden gevoerd.