Veelgestelde vragen rond de Coronamaatregelen

Mensen kunnen alleen een bestaand boek online voorlezen wanneer ze daar toestemming voor hebben. Die toestemming kunnen ze vragen bij de uitgever van het boek dat ze willen voorlezen. De uitgever zal alleen toestemming geven onder bepaalde voorwaarden (tegen betaling, vergoeding voor de auteur, online beperkt in ruimte en tijd).

Medewerkers van bibliotheken en scholen dienen hun publiek te wijzen op materiaal/ platforms die al voorhanden zijn. Bovendien zijn er nieuwe initiatieven via de Schoolschrijver en de Schrijverscentrale waar auteurs zelf (nieuwe) verhalen voorlezen.

Ouders, opa’s en oma’s kunnen dus niet op eigen houtje hun voorleesactiviteiten online beschikbaar stellen buiten hun familie Whatsapp groep.

De boekhandel en daarmee de boekverkoop heeft het niet gemakkelijk in coronatijden. Uitgevers zoeken digitale wegen om het werk toch bij de lezer te krijgen. Dat is natuurlijk uitstekend en in ons aller belang. Het kan zijn dat je door jouw uitgever om toestemming wordt gevraagd om daarbij ook gebruik van streamingdiensten te maken.

Let op: Het is goed om te weten dat dit een onderwerp is waarover uitgevers en auteurs soms van mening verschillen en waarover zij met elkaar in gesprek zijn. Daarbij gaat het niet om het belang van de diensten op zich, maar wel om de verdeling van de netto-opbrengst en de vaststelling van wat precies ‘netto-opbrengst’ is.

Geef niet zomaar toestemming
Het advies van de Auteursbond is om, indien je toestemming wilt geven, daarbij te vermelden dat jouw toestemming geldig is voor een jaar. En spreek je uitgever aan bij onduidelijkheden in het royalty-overzicht. Het is in de praktijk namelijk niet altijd inzichtelijk hoe de berekening van bruto-naar netto-opbrengst tot stand komt, en welke onkosten in rekening worden gebracht.

Als een partij zich op overmacht mag beroepen, dan is hij niet langer verplicht om zijn deel van de overeenkomst na te leven. Een partij mag zich op overmacht beroepen als een situatie volgens de wet, volgens de gesloten overeenkomst of volgens ‘wat we allemaal normaal vinden’ niet voor rekening hoeft te komen van die partij.

Binnen sommige beroepen is duidelijk dat een van de partijen zijn of haar verplichtingen niet kan vervullen, zoals een kapperszaak die een geplande afspraak annuleert omdat zij haar deuren tijdelijk heeft moeten sluiten. In andere gevallen is het niet altijd even duidelijk in hoeverre niet-nakoming van afspraken direct het gevolg is van de overheidsmaatregelen, en vaak komt het bij de beoordeling van zo’n vraag neer op het totaalplaatje.

Het eerste waar je naar kunt kijken, is wat je precies overeen bent gekomen met de andere partij. Zo kan een gesloten contract voorwaarden bevatten over specifieke overmachtsituaties zoals ziekte of een pandemie, maar ook andere, algemenere bepalingen met betrekking tot opzegging of annulering kunnen ineens relevant zijn. Dergelijke contractsbepalingen, of juist de afwezigheid daarvan, kunnen ervoor zorgen dat een partij sneller of juist minder snel een beroep kan doen op overmacht.

Om niet in financiële problemen te komen, schorten veel opdrachtgevers en uitgevers de uitbetaling van royalty’s (gedeeltelijk) op; soms in de vorm van een verzoek, maar soms ook met een simpele mededeling. Je bent echter niet verplicht om hiermee akkoord te gaan. Wel kan het beter zijn om een betalingsregeling overeen te komen, want misschien gaat een opdrachtgever of uitgever wel failliet als je de nakoming afdwingt. Kijk dus goed naar je eigen financiële positie om te bepalen in hoeverre het afdwingen van nakoming in jouw geval nodig is.

Mocht je akkoord willen gaan met een betalingsregeling, dan is het van belang om duidelijke afspraken te maken over de momenten van betaling en om welke bedragen (of percentages van het oorspronkelijk overeengekomen bedrag) het gaat; bij voorkeur uiteraard zo snel en zo veel mogelijk. Je kunt ook verdere voorwaarden afspreken, zoals een rente over het pas later uitgekeerde deel van de betalingen, of dat je alsnog het hele bedrag op kunt eisen als de opdrachtgever tekortschiet in het nakomen van de betalingsregeling. In dat geval is het ook handig om bij voorbaat vast te leggen dat de incassokosten om de betaling op te eisen voor de opdrachtgever zijn.

Misschien ben je in een overeenkomst met een opdrachtgever (in dit geval meestal een uitgever) overeengekomen dat je je auteursrechten overdraagt, maar deze in geval van faillissement of surseance (bij de rechter aangevraagd uitstel) van betaling van de uitgever terug kunt vorderen. Het is dan ook van belang om in de gaten te houden of je uitgever in een dergelijke situatie dreigt te komen, en je auteursrechten terug te eisen voordat de uitgever failliet gaat. Na een faillissement, vallen de auteursrechten namelijk in de boedel van de uitgever en is de kans groot dat je ze niet meer terug ziet.

Het kan zijn dat je door de maatregelen zelf in de situatie terecht komt dat het voor jou zeer ongunstig of financieel onmogelijk is om een overeenkomst na te komen, maar geen beroep kunt doen op overmacht. Dit zou het geval kunnen zijn, als je bijvoorbeeld bent overeengekomen dat de andere partij bij annulering recht heeft op terugbetaling, maar je op dit moment niet in staat bent om al je cliënten terug te betalen. In een dergelijk geval kan het verstandig zijn om zelf het initiatief te nemen en de andere partij een voucher aan te bieden. De ACM heeft voor dergelijke regelingen enkele aanknopingspunten geformuleerd.