Veel meningen over diversiteit en inclusie op Auteursbondmiddag
Nieuwsgierig. Bezorgd. Skeptisch. Uitgeput. Blanco. Strijdvaardig. Het belooft niet saai te worden in Boom Chicago donderdag 23 februari. Op de Auteursbondmiddag over diversiteit en inclusie peilt presentator Chris Keulemans alvast even de stemming.
Bezoekers tikken via hun telefoon hun gevoelens op het podiumscherm. Niet iedereen zit op één lijn. Of in elk geval niet op hetzelfde punt van die lijn.
Dat heeft Jenny Mijnhijmer al vaak vermoeid. Ze schreef als voorzitter van de commissie Diversiteit & inclusie mee aan het manifest dat vandaag wordt gepresenteerd: Diversiteit is een feit, inclusie een daad. In eerste instantie weigerde ze plaats te nemen in de commissie. “Ik was na 25 jaar wel klaar met praten. Als de dragers van het probleem steeds dezelfde blijven, wat schiet je er dan mee op?” Toch deed ze het. “Want wat gebeurt er anders?” Bovendien waren de andere commissieleden leuk. Ze beleefden meteen ‘magie’ en kwamen tien keer bij elkaar. Mijnhijmer hoopt dat deze middag de komma wordt – “om in de woorden van Rutte te spreken” – en wil dat we hierna het ongemakkelijke gesprek blijven aangaan.
Failliete Auteursbond
Dat doet ze zelf trouwens dagelijks als ze bij het Fonds voor de Podiumkunsten wordt gebeld door instellingen die zeggen dat de Code Diversiteit & Inclusie ‘lastig’ is. “Het is niet lastig, het is gewoon iets wat we moeten doen.” Daar hoort ook rake taal bij, zoals de eerste zin van het manifest die in beeld verschijnt: “Het gebrek aan diversiteit en inclusie is het failliet van de Auteursbond.” Mijnhijmer staat er vierkant achter. “Wie zit hier anders over tien jaar?” Ze wil niemand bashen, maar ze ziet hier geen afspiegeling van schrijvend Nederland. “Dit is niet wat ik zie als ik lesgeef op de HKU.”
Op het scherm verschijnen filmpjes van interviews met studenten van de Filmacademie en de VU Schrijfacademie . Het zijn alle vijf witte vrouwen. Toch zijn ze diverser dan je denkt, zegt Keulemans er nog bij. Als iemand uit het publiek later om opheldering vraagt, worden de termen ‘ADHD’ en ‘gay’ genoemd. Er klinkt besmuikt gelach aan verschillende tafeltjes in de zaal.
Gustaaf Peek krijgt iedereen weer bij de les vanachter het spreekgestoelte. Hij zat ook in de commissie en werpt met abstracte dichtregels en herkenbare gevoelens licht op het onderwerp van vandaag. Verschil is overal, een onzekere toekomst trouwens ook en daarbij speelt solidariteit een grote rol. “Alleen vanuit solidariteit ontstaat de situatie om onze wil om te zetten in beleid. En beleid werkt altijd.” Om de moed erin te houden zijn er volgens Peek twee criteria: het vergroten van autonomie en het verkleinen van angst. Juist de leden van de Auteursbond kunnen daaraan bijdragen, want hun werk heeft toegang tot de gedachten en dromen van een publiek. “Laten we ons natuurlijk verbond al schrijvend eren. Schrijven, dat verrassend machtig instrument van geweldloos verzet. Dank jullie wel.”
Beleid werkt altijd
Keulemans wil nog even weten: wat bedoelde Peek precies met ‘beleid werkt altijd’? “Steek maar eens een sigaret op midden in een restaurant”, geeft Peek als voorbeeld. Beleid gaat volgens hem soms voor de gedachte uit. “Als je je iets nog niet helemaal voor kunt stellen, maar je wordt gedwongen iets te doen, dan arriveer je er ook sneller in je hoofd.”
Na drie kwartier steekt een man voor in de zaal zijn hand op en stelt zich voor als dichter en journalist, 30 jaar jong. “Dit zou een debat worden”, zegt hij. Maar hij vindt het meer lijken op een presentatie. “Waar is de uitwisseling en de kans om met elkaar in gesprek te gaan? Ik mag hopen dat dat verder gaat dan alleen de borrel.” Keulemans vertelt dat er na de pauze een panelgeprek komt waarbij de zaal ook mee mag doen. Hij vergezelt zijn reactie met een grapje. De klacht over te weinig ruimte voor geluid uit de zaal kwam immers van iemand met een microfoon voor zijn mond. Peek vult aan: “Dit was je kans.” Maar deze opmerking vindt de criticus ‘geen stijl’. Hij verlaat direct de zaal.
Na de pauze zijn de studenten van de Filmacademie en de VU Schrijfacademie weer in beeld, pratend over diversiteit. “Onze klas vind ik heel divers”, zegt een scenarioschrijver in opleiding. Een ander bevestigt Peeks geloof in de macht van schrijvers. “Door boeken te lezen over personages in fictieve werelden kan ik me echt beter inleven in verschillende mensen in onze werkelijke wereld.”
Ruimte en nieuwsgierigheid
In het panel zit Canan Marasligil, met gemillimeterd haar, een blauwe sjaal en een puntig brilmontuur. Ze vind het belangrijk om eerst even te zeggen vanuit welk perspectief ze praat: “Turks, moslim, Brussel, Queer, feministisch en meertalig”, somt ze op. “Ohja, en elf jaar lid van de Auteursbond, overigens via een Turkse vriendin.” Ze werkt als onder meer vertaler en podcastmaker en vindt het jammer dat er nooit ruimte is voor meertalig werk. “Ik ken veel mensen die dat wél zouden begrijpen.” Het komt door een gebrek aan nieuwsgierigheid, ook naar de Turkse taal. Zo verbaast het Marasligil dat na 60 jaar Turkse aanwezigheid in Nederland nog steeds niemand snapt dat je de C aan het begin van haar naam als ‘dzj’ moet uitspreken.
Tweede panellid is scenarioschrijver en filmmaker Shariff Nasr, in zwarte coltrui. Recent verscheen zijn film El Houb, over een Arabische jongen die nog niet uit kast is. Het kostte Nasr zeven jaar om daarvoor financiering te vinden en hij kreeg vaak de vraag of het niet meer kon schuren. “We zijn gewend aan een liefdeloos beeld van de Arabische gemeenschap.” Voor meer vernieuwing oppert Nasr dat gatekeepers bij opleidingen en fondsen vaker rouleren. Dat mensen diversiteit als realiteit soms weigeren te accepteren vergelijkt hij met vasthouden aan het analoge – ‘vroeger was alles beter’ – terwijl de wereld digitaliseert. “Oke, dan blijf jij achter.” Hij trad overigens in 2016 al toe tot de Werkgroep Diversiteit van het Dutch Directors Guild. “Kun je daar als Auteursbond niet mee samenwerken?”
Diversiteit opzoeken
Nasr en Marasligil praten met Peek en Keulemans over ontbrekende nuance, het ontkennen van pijnlijke ervaringen en tóch in besturen gaan zitten. “Deze mensen zijn hier. Het is een proces”, zegt een nog altijd optimistische Marasligil. Voorzitter Miro Lucassen voegt nog toe dat de Auteursbond bij prijzen strikt gaat toezien op diversiteit in de jury en nominaties. Keulemans heef tot besluit nog een paar samenvattingen en tips. Het lijkt hem spannend als instituties elkaar gaan corrigeren op vooruitgang in diversiteit. En hij moedigt aan diversiteit nog actiever op te zoeken, ook in vacatures en voor zoiets als de filmpjes van studenten. “Als je alleen wacht tot ze naar je toe komen, doe je te weinig.”
Twee bestuurders uit de kinderboekensectie treffen elkaar als ze uit de zaal lopen. “In één woord?” vraagt de een? “Vreselijk”, antwoordt de ander. Daar zijn ze het over eens. Toch heeft een van hen een A4tje vol aantekeningen. Neemt hij dus toch iets mee naar huis? “Ja, ik ben enorm geïnspireerd.”
Tijdens de borrel heeft iedereen een mening. De een vindt opmerkingen zoals die tegen de weggelopen dertigjarige een teken van een niet open of veilige sfeer. De ander miste meer concrete ideeën waar je als vereniging iets mee kunt. “Dit is een begin”, relativeert een derde. “De commissie moet ook niet voorkauwen wat je moet doen. Dat moet je zelf bedenken.”
