Van Vereeniging van Letterkundigen tot Auteursbond
Door Pauline Micheels
De geschiedenis van de Auteursbond gaat terug naar het begin van de 20ste eeuw. Dan richt een groep jonge letterkundigen – mannen én vrouwen – een belangenvereniging voor schrijvers op. Voortrekkers zijn Gerard van Hulzen, Herman Heijermans en Herman Robbers, die zich inzetten voor een verbetering van de financiële positie van de schrijver. Onder voorzitterschap van de bekende Lodewijk van Deyssel wordt in februari 1905 in het Amsterdamse hotel Krasnapolski de Vereeniging van Letterkundigen (VvL) opgericht.
De leden hebben belangrijke doelen voor ogen. Er moet een betere Nederlandse auteurswet komen, Nederland moet zich aansluiten bij de internationale auteursrechtafspraken (de zogenaamde Berner Conventie), een modelcontract met de uitgevers is dringend noodzakelijk evenals een ondersteuningskas voor behoeftige schrijvers. Daarnaast willen ze samenwerken met andere kunstenaarsverenigingen.
Strijdbaarheid
Er worden commissies opgericht en die eerste jaren kenmerken zich door een grote strijdbaarheid. Al na zeven jaar zijn er klinkende resultaten geboekt. Er komt een ondersteuningskas (een voorloper van het Sociaal Fonds Auteurs). Er komt een Verbond van Nederlandsche Kunstenaarsverenigingen. En in 1912 komt er een sterk verbeterde nieuwe auteurswet, waarin ook de aansluiting bij de Berner Conventie is geregeld. Alleen het modelcontract lukt niet; de Uitgeversbond breekt op het laatst toch de onderhandelingen af.
Kort na de Eerste Wereldoorlog flikkert het vuur nog even op, maar terwijl de wereld daarna in hoog tempo verandert, verandert de Vereeniging niet mee. Ook in de Tweede Wereldoorlog koestert zij haar politieke neutraliteit. Maar daarna komt ‘de politiek’ toch de VvL binnen. Tijdens de Hongaarse opstand in 1956, als communisten en niet-communisten fel tegenover elkaar staan, maakt de VvL zelfs een ernstige crisis door, die met grote moeite kan worden bezworen.
Telegram aan Nixon
Eind jaren zestig wordt er aansluiting gezocht bij het NVV (Nederlands Verbond van Vakverenigingen), en doen ‘aktie’ en ‘demokratisering’ hun intrede in de VvL. Begin jaren zeventig noemt de VvL zich officieel ‘Vakbond van schrijvers.’ Er zijn ludieke acties, bijvoorbeeld voor de erkenning van het leenrecht over door bibliotheken uitgeleende boeken. Algemene Ledenvergaderingen worden fora, waarop politieke kwesties urenlang bediscussieerd worden. Zo is er het voorstel een telegram aan president Nixon te sturen om aan te dringen op onmiddellijke stopzetting van de oorlog in Vietnam.
Onder het voorzitterschap van Garmt Stuiveling (1957-1972) maakt de Vereniging grote stappen voorwaarts. Er worden werkgroepen opgericht van o.a. jeugdboeken-, toneel-, radio- en televisieschrijvers en van vertalers. In 1973 komt eindelijk een langverwacht modelcontract tot stand, zowel voor scheppend werk als voor vertalingen.
De financiële situatie van de VvL is dan al jaren zorgelijk. Maar de in 1986 opgerichte Stichting LIRA (Literaire Rechten Auteurs), de auteursrechtenorganisatie van de VvL, gaat het financieel wél voor de wind. Al snel kunnen de VvL én de auteurs ruimschoots van de LIRA-gelden profiteren en komt er een einde aan het structurele geldgebrek van de VvL. Dan treedt ook de Stichting Rechtshulp Auteurs in werking, een belangrijke juridische helpdesk voor VvL-leden.
Auteursbond
In 1999 houdt de VvL op als afzonderlijke belangenorganisatie. Ze wordt onderdeel van de VSenV, de Vereniging van Schrijvers en Vertalers, waar ook de scenarioschrijvers en freelancers onder vallen. Als gevolg van de razendsnelle veranderingen in de wereld van schrijvers en vertalers wordt in 2017 de Auteursbond opgericht, bestaande uit tien secties die ieder een specifiek vakgebied vertegenwoordigen. Een belangrijk doel van de Bond is het stimuleren en faciliteren van contact, samenwerking en uitwisseling tussen de verschillende beroepsgroepen.
